Inhalator suchego proszku (DPI, dry powder inhaler)

Inhalator suchego proszku (DPI) to indywidualne urządzenie inhalacyjne tworzące aerozol z leku występującego w postaci proszku, są obecnie największa grupa inhalatorów. Jedną z głównych zalet DPI w porównaniu z pMDI jest to, że wytwarzanie aerozolu leku zależy od inhalacji pacjenta. Co sprawia, że w rezultacie nie ma potrzeby stosowania gazu pędnego w aerozolu ani koordynacji między uruchomieniem inhalatora a wdechem. Zastosowanie suchego proszku zwiększa stabilność fizyko-chemiczną leku oraz pozwala na inhalację leków z bardzo wielu grup (w tym również substancji nierozpuszczalnych w wodzie). DPI są zaprojektowane w taki sposób, że siła wdychania powoduje turbulencje w urządzeniu, dezagregujące (rozkładające) proszek na drobne cząstki, które są wystarczająco małe, aby osadzić się w płucach. W DPI aerozol powstaje (aerolizacja) poprzez rozproszenie w powietrzu dawki leku w proszku. Proces dezagregacji proszku zawierającego lek i nośnik oraz aerolizacja mogą odbywać się przy pomocy odpowiednio silnego i głębokiego wdechu pacjenta lub przy użyciu innych sił zewnętrznych (w zależności o budowy inhalatora, np. sprężyna dozująca, która, rozciągając się, naciska na pompę powietrza). W trakcie nauki korzystania z dowolnego urządzenia DPI, należy doradzić pacjentom jak najszybsze i głębokie wdychanie przez inhalator.

Obecnie na rynku dostępnych jest kilkanaście rodzajów inhalatorów DPI w zależności od zastosowanego przez wytwórcę sposobu na wytworzenie aerozolu. Poszczególne typy DPI mogą różnić się od siebie zarówno metodą obsługi jak i oporem własnym jaki wytwarzają podczas inhalacji. Należy pamiętać, że DPI o niskim oporze własnym (takie jak Breezhaler) wymagają znacznie szybszych przepływów wdechowych niż DPI o wysokiej rezystancji (takie jak Easyhaler lub HandiHaler). Jeśli dany pacjent nie jest w stanie wygenerować wystarczającego przepływu wdechowego, lek może nie zostać optymalnie dostarczony, ponieważ nastąpi niewystarczająca dezagregacja suchego proszku (wdychane duże cząstki leku osadzą się głównie w jamie ustnej i gardle, a nie w płucach).

Podział inhalatorów suchego proszku (DPI)

Jednodawkowe

  • ACCUHALER: salbutamol (Ventolin Dysk), formoterol (Serevent Dysk), flutykazon (Flixotide Dysk), flutykazon/salmeterol (Asaris, Salmex, Seretide Dysk, Duexon Pro);
  • AEROLISER: formoterol (Foradil, Oxodil, Zafiron, Forastmin), salmeterol (Pulmoterol), flutykazon (Flutixon);
  • BREEZHALER: glikopironium (Seebri Breezhaler), glikopironium/indakaterol (Ultibro Breezhaler), budezonid (Miflonide Breezhaler), mometazon/indakaterol (Atectura Breezhaler);
  • ELLIPTA: umeklidynium (Incruse Ellipta), umeklidynium/wilanterol (Anoro Ellipta), flutykazon/wilanterol (Relvar Ellipta, Revinty Ellipta), flutykazon/wilanterol/umeklidynium (Trelegy Ellipta);
  • ELPENHALER: flutykazon/salmeterol (Symflusal);
  • FORSPIRO: flutykazon/salmeterol (AirFluSal Forspiro), budezonid/formoterol (Airbufo Forspiro);
  • HANDIHALER: tiotropium (Spiriva, Srivasso);
  • ZONDA: tiotropium (Braltus).

Wielodawkowe

  • EASYHALER: salbutamol (Buventol Easyhaler), formoterol (Formoterol Easyhaler), budezonid (Budesonide Easyhaler), budezonid/formoterol (Bufomix Easyhaler), flutykazon/salmeterol (Salflumix Easyhaler);
  • NEXTHALER: beklometazon/formoterol (Fostex NEXThaler);
  • SPIROMAX: budezonid/formoterol (DuoResp);
  • TURBUHALER: formoterol (Oxis Turbuhaler), budezonid (Pulmicort Turbuhaler); budezonid/formoterol (Symbicort Turbuhaler);
  • TWISTHALER: mometazon (Asmanex ).

Inhalator ciśnieniowy dozujący (pMDI, pressuised metered dose inhaler)

Inhalator ciśnieniowy dozujący (pMDI) to indywidualne urządzenie inhalacyjne tworzące aerozol z leku występującego w formie roztworu lub zawiesiny. Bardzo często przepisywany typ inhalatora. Pozwala na podanie szerokiej gamy leków, zarówno w postaci pojedynczych substancji jak i mieszanin 2 czy 3 składnikowych. Wielu pacjentów nie potrafi prawidłowo używać pMDI, nawet po edukacji i szkoleniu. Podstawowe trudności związane ze stosowaniem pMDI wynikają z konieczności koordynacji naciśnięcia inhalatora podczas powolnego i głębokiego wdechu. W trakcie nauki korzystania z pMDI należy zalecić pacjentom powolne i równomierne wdychanie przez inhalator. Optymalny przepływ wdechowy przy pMDI wynosi 25-60 l/min, co odpowiada przyjęciu pełnego głębokiego wdechu w ciągu 3-5 sekund. Niektórzy wytwórcy stosują systemy (np. modulite) pozwalające na zmniejszenie uzależnienia prawidłowej techniki obsługi inhalatora od jego skuteczności, m.in. dzięki dłuższemu czasowi emisji aerozolu i mniejszemu wpływowi przepływu wdechowego i koordynacji na depozycję płucną leku.

Zastosowanie komory inhalacyjnej (KI) (spacera) do pMDI pozwala pacjentowi stosować pMDI bez konieczności koordynowania inhalacji. Konieczne jest stosowanie pMDI w połączeniu z odpowiednią KI w wybranych grupach chorych (dzieci 6 rż., chorzy w podeszłym wieku, niewspółpracujący). Zastosowanie KI może zwiększać skuteczność podania leku. Wszystkie dostępne w Polsce pMDI zawierają hydrofluoroalkany (HFA) w miejsce używanych wcześniej przez wiele lat związków chlorofluorowęglanowych, czyli freonów. Aerozol HFA nie schładza się gwałtownie podczas generacji i ma mniejszą prędkość wylotową niż aerozol freonowy, a inhalacja jest łatwiejsza i mniej drażniąca dla chorych. Do zalet tego typu inhalatora można zaliczyć wysoką depozycję płucną (do 54% zależna od formulacji leku).

Wszystkie główne klasy leków do terapii inhalacyjnej astmy lub POCHP dostępne są w pMDI: GSKw, SABA, LABA, GSKw + LABA, SAMA, SABA+SAMA.

Leki w tej kategorii

  • fenoterol (Berotec N)
  • salbutamol (Aspulmo, Sabumalin, Ventolin)
  • ipratropium (Atrodil, Atrovent N, Ipravent Inhaler)
  • fenoterol/ ipratropium (Berodual N)
  • salmeterol (Pulveril, Serevent)
  • formoterol (Atimos)
  • flutykazon (Flixotide)
  • budezonid (Ribuspir, Budiar)
  • cyklezonid (Alvesco)
  • flutykazon/salmeterol (Seretide, Comboterol, Duexon)
  • beklometazon/formoterol
  • (Fostex, Formodual)
  • budezonid/formoterol (Symbicort)
  • beklometazon/formoterol/glikopironium (Trimbow)

Komora inhalacyjna (KI)

Komora inhalacyjna jest pomocniczym urządzeniem inhalacyjnym wykorzystywanym podczas inhalacji z pMDI (z innych inhalatorów np. MDLI). Są to głównie walcowate, gruszkowate lub stożkowate urządzenia o objętości od 40 ml (Optimiser – komora powietrzna, bezzastawkowa) do 750 ml (Volumetric), wykonane z polimerów antystatycznych (coraz rzadziej z typowego plastiku). Zaleca się stosowanie KI przebadanych in vitro/in vivo z danym lekiem pMDI. Europejska Agencja Leków (EMA) zaleca, aby proces rejestracji inhalatorów pMDI obejmował testowanie tych urządzeń w połączeniu z konkretną KI. Komory inhalacyjne nie są zamienne. Każda z wyróżniających je cech tj.: objętość, kształt, liczba i działanie zastawek, materiał, z jakiego została wykonana – może wpływać na podaż leku. Objętość KI musi być dopasowana do parametrów czynnościowych płuc chorego. Dobierając KI dla chorego należy uwzględnić stosunek objętości oddechowej pacjenta (TV, tidal volume) do objętości KI, tak aby 1-2 wdechy pozwoliły na jej pełne opróżnienie.

Należy stosować optymalne zestawy (lek z pMDI + KI), przebadane in vitro lub/i in vivo.

Przykłady takich zestawów dostępnych w Polsce (w kolejności alfabetycznej, dane zgodne z CHPL), to: Alvesco + Aerochamber Plus, Budair + Jet spacer, Flixotide + Babyhaler, Flixotide + Aerochamber Plus, Fostex + Aerochamber Plus, Ventolin + Babyhaler, Seretide + Aerochamber Plus.

Inhalator płynowy dozujący (MDLI, metered dose liqiud inhaler)

Inhalator płynowy dozujący to indywidualne, wielodawkowe urządzenie inhalacyjne tworzące aerozol z odmierzonej dawki leku występującego w formie roztworu lub zawiesiny, , łączącym cechy pMDI oraz nebulizatora.

Jedynym MDLI dostępnym w Polsce jest Respimat. Aerozol jest wytwarzany przez sprężynę, która przepycha ciekły preparat leku przez wyjątkowo drobny układ dysz, w wyniku czego aerozol zawiera dużą frakcję drobnych cząstek. MDLI ma długi czas wytwarzania aerozolu i niską prędkość aerozolu. Cechy te zmniejszają problemy z koordynacją uruchamiania i wdychania oraz wpływają na wyższą depozycję w płucach i dolnej części jamy ustnej i gardła. W trakcie nauki korzystania z SMI, należy doradzić pacjentom powolne i równomierne wdychanie przez inhalator.

Leki w tej kategorii

RESPIMAT: tiotropium (Spiriva Respimat), tiotropium/olodaterol (Spiolto)

Opracowano na podstawie:

  1. Waszyk-Nowaczyk M., Żabiński J., Plewka B.: Obsługa inhalatorów Profesjonalne wsparcie pacjenta w aptece; Podręczny poradnik Farmaceuty. Okręgowa Izba Aptekarska w Warszawie, Warszawa 2023.
  2. Emeryk A., Pirożyński M., Mazurek H. (red.): Polski Przewodnik Inhalacyjny (Wydanie II). Via Medica, Gdańsk 2021, 4–20.